Maarif Modeli Ses Esaslı İlk Okuma Yazma Öğretiminde Önemli Hususlar

Ses Esaslı İlk Okuma Yazma Öğretiminde dikkat edilmesi gereken önemli hususlar şunlardır:

1. Anlam Odaklılık:

• Hedef, öğrencilerin anlamlı hece ve sözcükler kurmasını sağlamaktır.
• Öğrencinin bildiği sözcüklere ulaşacak heceler oluşturulmalıdır.
• Bu hecelerle, öğrencinin yakın çevresinde duyduğu ve deneyimlediği sözcükler oluşturulmalıdır.
• Oluşturulan sözcükler, öğrencinin ön bilgilerine uygun ve bilişsel gelişimine katkı sağlayacak cümlelerde kullanılmalıdır.
• Anlamını bilmediği sözcüklere ve anlamsız hece tekrarlarına yer verilmemelidir.

2. Öğretim Süreci:

• Öğretim, tırnaksız dik temel harflerle gerçekleştirilir.
• Önerilen basamaklar tamamlanmadan yeni ses öğretimine geçilmemelidir.
• Öğrencilerin mücbir sebeplerle okulda bulunmadığı süre, hazırbulunuşluk düzeyi, öğrenme hızı, sınıf mevcudu gibi değişkenler göz önünde bulundurularak öğretim süreci öğretmen tarafından düzenlenebilir.
• Öğrencilerin ezberden uzak ve eksiksiz öğrenmesi sağlanmalı, önemli olanın hızlı değil anlamlı bir şekilde öğrenme olduğu vurgulanmalıdır.

3. İlk Okuma Yazmada Fiziksel Durum:

• Öğrencinin fiziksel gelişimine uygun sıra ve masa kullanılmalıdır.
• Göğüs masa üzerine yaslanmamalı, kolların üçte ikisi masa üzerinde durmalıdır.
• Ayak tabanları yere düz basmalı, göz ile materyal arasındaki uzaklık 25-30 cm olmalıdır.
• Kalem baş ve işaret parmağı ile kavranmalı, orta parmak ile desteklenmelidir.
• İşaret parmağı ile fazla bastırılmamalıdır.
• Yazmayan el ile yazma gerecinin hareket etmesi engellenmelidir.
• Köşesiz, boyasız, doğal ahşap ve uygun sertlikte uçlu kalem kullanılmalıdır.
• Sağ elini kullanan öğrenciler kalemi yazma noktasından 1,5-2 cm, sol elini kullananlar 2-2,5 cm yukarıdan tutmalıdır.
• Kalem kesinlikle yazma noktasına çok yakın tutulmamalıdır.
• Öğrencinin baskın eli ile yazması sağlanmalıdır.

4. Boyama ve Çizgi Çalışmaları:

• Okuma yazma materyalleri ve temel bölümleri tanıtılmalıdır.
• Öğrencinin hangi eliyle kalem tuttuğu ve baskın el tespit edilmelidir. Sol elini kullanan öğrenciler zorlanmamalıdır.
• Çizgi çalışmaları, harflerin yapısal özelliklerine ve yazım yönlerine uygun olmalı, el esnekliği kazandırmalıdır.
• Dik temel harflerle yazmaya hazırlık için dik, eğik, yatay ve dairesel çizgiler çizdirilmelidir.
• Dairesel çizgi öğretilirken, saat 2 noktasından saat yönünün tersine doğru eller kaldırılmadan aynı noktaya gelene kadar çizdirilmelidir.
• Yazı yönü, soldan sağa ve yukarıdan aşağıya doğru olmalıdır.

5. Ses Öğretimi:

• Ses hissettirme sürecinde, sesin ağızdan nasıl çıktığı sözcüklerle sesletilirken mimiklerle desteklenmelidir.
• Ünlü ve ünsüz harflerin sesletilmesinde, sesin baskın olarak geçtiği şarkı, türkü, tekerleme, ninni, masal ve öyküler kullanılmalıdır.
• Ses hissettirme aşamasında ünlü harfler tek başına sesletilebilir, ancak ünsüz harfler yazım aşaması dışında tek başına seslendirilmemelidir.
• Görseller arasından öğrendiği sesin geçtiği görseli seçtirme çalışmaları yapılabilir.
• Öğretmen ve öğrenciler öğretilen sesin geçtiği nesne ve sözcüklere örnekler vermelidir.

6. Harfi Okuma ve Yazma:

• Öğretilen sesin simgesi olan harfin hangi çizgiler arasında kaç hamlede yazılacağı vurgulanmalıdır.
• Öğretmen harfi yazıp seslendirmeli, ardından öğrenciler seslendirmelidir.
• Kalem ve defter kullanılmadan önce drama ve oyunlaştırma yoluyla harfin yazımı gösterilmelidir.
• Ses-harf ilişkisi kurulduktan sonra öğrenci kesik çizgili harfi kalem arkası ile takip etmeli, sonra birleştirerek yazma alıştırması yapmalıdır.
• Son olarak satır dizgesi üzerinde harf bağımsız olarak yazdırılır.
• Önce küçük sonra büyük harfin yazılışı öğretilmelidir.
• Maarif Modele Uygun Yazı Fontu İçin Tıklayınız

7. Hece, Sözcük ve Cümle Çalışmaları:

• İlk harf grubunda ses, hece ve sözcük çalışmaları yapılır.
• İkinci harf grubundan itibaren cümle ve metin çalışmaları da başlar.
• Hece öğretimi sırasında harfin büyük yazılışı kullanılmamalıdır.
• Öğrenciyi ezbere yönelten hece tablosu vb. araç gereçler kullanılmamalıdır.
• Kapalı hecenin gösteriminden sonra açık hece gösterilmelidir.
• Anlamlı ve işlek hecelere öncelik verilmelidir.
• Okuma ve yazma sürecinde oluşturulan anlamsız hecelerle sık tekrarlar yapılmamalıdır.
• Hızlı bir şekilde sözcüklere ulaşmak amaçlanmalıdır.
• Sözcükler görsellerle desteklenebilir ve öğrencinin ön bilgileriyle anlamlandırabileceği türden olmalıdır.
• Hece ve sözcükler farklı renkle yazılmamalıdır.
• Yeni sözcükler cümle içinde kullanılmalıdır.
• Cümlelerin oluşturulmasında okunuşu ve yazılışı öğretilmemiş harflerin geçtiği sözcüklerin yerine görseller kullanılmamalıdır.
• Cümle başı, özel isimler ve başlıklarda büyük harf kullanımı vurgulanmalıdır.
• Noktalama işaretlerine ve yazım kurallarına uygunluk sağlanmalıdır.
• İlk cümle oluşturulduğunda nokta işareti kullanılmalıdır.
• Cümlede sıralı sözcükler kullanıldığında ayırmak için virgül kullanılmalıdır.
• Soru işareti ikinci harf grubu itibarıyla kullanılmalıdır.
• Mı soru edatının ayrı yazılması kuralı yeri geldiğinde öğrencilere gösterilmelidir. Ancak soru edatının öğretimi yapılmamalıdır.
• Ünlem işareti son harf grubunda gösterilmelidir. Örnekte belirtilen kullanımı dışına çıkılmamalıdır.
• Kısa çizgi kullanımı satır sonuna sığmayan sözcükleri hecelerine bölerken gösterilmelidir. Kısa çizginin diğer kullanımları gösterilmemelidir.
• Kesme işareti, sadece özel isme gelen ekler ayrılırken gösterilmelidir.

8. Metin Okuma:

• Öğrenci için anlamlı olmayan cümlelerden oluşan metinler hazırlanmamalı ve okutulmamalıdır.

9. Bağımsız Okuma ve Yazma:

• Doğru, uygun hızda ve konuşurcasına sesli okuma, okuduğunu anlama ve ifade etme, harflerin temel form ve yönlerine uygun, işlek ve akıcı yazma, duygu, düşünce ve deneyimleri estetik bir şekilde yazıya dökme hedeflenmektedir.
• Metni hızlı okumaya yönelik etkinlikler önerilmemektedir.

10. Yazı Defteri ve Materyaller:

• İlk okuma yazma öğretimi boyunca üç çizgili, iki aralıklı yazı defteri kullanılmalıdır.
• Satır aralıkları 1 cm, yatay kesikli kılavuz çizgisi ile ayrılan iki çizgi arasındaki boşluk 0,5 cm, iki satır dizgesi arasındaki boşluk 1 cm olmalıdır.
• Okuma yazma öğretimi tamamlandıktan sonra yazı defteri veya çizgili defter kullanımı öğretmenin ve öğrencinin tercihine bırakılmıştır.

Kaynak: Maarif Modeli Türkçe Öğretim Programı

Hazırlayan: Muhammet Bozkurt